KRUSZWICA - Mysia Wieża

Czy myszy zjadły Popiela?

Kruszwica nazywana jest legendarną stolicę Polski. W czasach rzymskich przebiegał tędy szlak bursztynowy. We wczesnym średniowieczu, w plemiennym państwie Goplan, strategiczna rola Kruszwicy wynikała z położenia na przeprawie przez jezioro Gopło, na szlaku, który przez Kujawy łączył Mazowsze i Wielkopolskę z Pomorzem. Mysia Wieża, niepisany symbol miasta, która wznosi się u nasady Półwyspu Rzępowskiego (niegdyś Ostrowie Rzępowskim), jest pozostałością po zbudowanym w czasach Kazimierza Wielkiego gotyckim zamku, który był warownią na pograniczu polsko-krzyżackim, siedzibą starostów kruszwickich. Po zburzeniu w czasie potopu szwedzkiego, zamek rozebrano ostatecznie pod koniec XVIII wieku.

Do naszych czasów zachowały się jedynie fragmenty obronnych murów zewnętrznych i ośmioboczna wieża o wysokości 32 m, nazywana Mysią Wieżą. Być może nazwa wieży pochodzi od rodu Myszków, którzy panowali nad ludem goplańskim, może przynieśli ją ze sobą Krzyżacy, widząc w niej podobieństwo do Mysiej Wieży położonej w Bingen w zakolu Renu. Wszyscy znamy legendę o o Siemowicie, synu Piasta i Rzepichy oraz o złym władcy Popielu. Legenda ta zapisana została po raz pierwszy przez Galla Anonima. Gdy książę Popiel wyprawiał ucztę z okazji podstrzyżyn swojego syna, nie wpuścił na nią dwóch nieznanych wędrowców (niekiedy łączonych z apostołami Słowian - Cyrylem i Metodym), którzy przybyli do niego "z tajemnej woli Boga". Wędrowcy znaleźli jednak gościnę w chacie Piasta i Rzepki (Rzepichy). Ich synowi nadali imię Siemowit i przepowiedzieli mu wspaniałą przyszłość. Przepowiednia sprawdziła się: Siemowit "Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa" i sam został władcą, protoplastą dynastii piastowskiej. Synem Siemowita z kolei był Lestek (Leszek), a synem tego – Siemomysł, ojciec księcia Mieszka I.

Opowiadają też starcy sędziwi, że ów Popiel wypędzony z królestwa tak wielkie cierpiał prześladowanie od myszy, iż z tego powodu przewieziony został przez swoje otoczenie na wyspę, gdzie tak długo w drewnianej wieży broniono go przed owymi rozwścieczonymi zwierzętami, które tam przepływały, aż opuszczony przez wszystkich dla zabójczego smrodu [unoszącego się z] mnóstwa pobitych [myszy], zginął śmiercią najhaniebniejszą, bo zagryziony przez [te] potwory".

Gall Anonim wydarzenia umiejscowił w Gnieźnie; Kruszwicy dotyczy natomiast późniejszy zapis zawarty w "Kronice wielkopolskiej". Podanie o Popielu jest zapewne wspomnieniem walk toczonych pomiędzy władcami plemiennymi gnieźnieńskim i kruszwickim. Zapewne pod koniec IX wieku Kruszwica, wraz z ponad 400 grodami należącymi do państwa Goplan włączona została do państwa Polan.

Mysia Wieża położona jest nad malowniczym jeziorem Gopło, jednym z największych polskich jezior (powierzchnia 2154 ha, długość 25 km, szerokość 500-2500 m; w dawnych czasach jezioro było znacznie większe, przypominało morze, stąd nazwane było "Mare Polonorum"). Wraz z przylegającymi terenami jezioro wchodzi w skład utworzonego w 1967 roku Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia – parku krajobrazowego chroniącego nie tylko naturalne wartości krajobrazu i środowiska przyrodniczego, ale także tereny związane z okresem kształtowania się państwa polskiego. Nad Gopłem Józef Ignacy Kraszewski osadził akcję Starej baśni; ślady bajecznej okolicy nadgoplańskiej odnaleźć też można w Balladynie, Lilli Wenedzie i w Królu Duchu Juliusza Słowackiego.

Z Mysiej Wieży roztacza się rozległa panorama na miasto, jezioro i równinę okolicznych pól. Prowadzone na początku XXI wieku prace archeologiczno-architektoniczne pozwoliły na odkrycie i ukazanie wielu tajemnic kruszwickiego zamku. W 2011 roku udostępniono do zwiedzania część piwnic zamkowych z ekspozycją reliktów grodowych, odtworzono też fragment mostu zwodzonego łączącego zamek z miastem (w ciągu wieków poziom Gopła obniżył się około 5 m i półwysep, na którym znajdował się zamek był wyspą). Na wschód od Mysiej Wieży, przy brzegu Gopła, w neogotyckim pałacyku znajduje się wystawa archeologiczna prezentująca dzieje osadnictwa nad Gopłem. Ciekawymi zabytkami są dwa pochówki z młodszej epoki kamienia przeniesione na ekspozycję w całości, wraz z podłożem. Szczególnie bogate odkrycia archeologiczne wiążą się ze schyłkiem epoki brązu i wczesną epoką żelaza oraz z przebiegającym przez tereny nadgoplańskie słynnym "szlakiem bursztynowym". Na brzegu jeziora znajduje się kąpielisko, a także przystań statku wycieczkowego oraz przystanie żeglarskie i wioślarskie.