KALISZ - Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej

Kaliska świątynia muz

Muzeum (od greckiego mouseion = świątynia muz) to instytucja gromadząca zbiory z różnych dziedzin sztuki, kultury, nauki, techniki. W Polsce kolekcjonerstwo ma wielowiekowe tradycje. Pierwsze dzieła sztuki gromadzone były głównie w skarbcach kościelnych, choć trudno w tym wypadku mówić o zbiorach muzealnych sensu stricto. Wspaniałe i wielkie kolekcje tworzyli też królowie polscy i rodziny magnackie. W wieku Oświecenia zapoczątkowane zostały bogate zbiory Czartoryskich. To właśnie na świątyni Sybilli w Puławach Izabela Czartoryska umieściła napis Przeszłość - przyszłości. Słowa te najkrócej opisują rolę, jaką w kulturze narodowej spełniają placówki muzealne.

W Wielkopolsce pierwsze muzeum zostało utworzone przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk założone w 1857 roku. Do najstarszych w Polsce należy też Muzeum Ziemi Kaliskiej. Muzeum Archeologiczne utworzono w 1906 roku, a po połączeniu go w 1914 roku z Muzeum Krajoznawczym powstało Muzeum Ziemi Kaliskiej. Obecnie muzeum jest Samorządową Instytucją Kultury Województwa Wielkopolskiego. W muzeum czynne są dwie ekspozycje stałe: "Z pradziejów Kalisza i okolic" oraz "Z dziejów Kalisza". Muzeum posiada też oddziały terenowe: Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie, Zespół Pałacowo-Parkowy w Lewkowie, Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza, Rezerwat archeologiczny Zawodzie.

Dla zainteresowanych tematyką piastowską oprócz Rezerwatu archeologicznego Zawodzie, szczególnie interesujące są ekspozycje stałe Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej: "Z pradziejów Kalisza i okolic" oraz "Z dziejów Kalisza". Pierwsza z nich opowiada o historii Kalisza od pradziejów, poprzez starożytność i wczesne średniowiecze, aż do lokacji miasta w połowie XIII wieku. Uwagę zwracają zabytki pochodzące z osad i cmentarzysk kaliskiego skupiska osadniczego z okresu lateńskiego i rzymskiego, dokumentujące hipotezę łączenia tego terenu z ptolemeuszową "Kalisią" oraz kolekcja wyrobów bursztynowych świadcząca o przechodzącym przez Kalisz dalekosiężnym szlaku handlowym.

Słowiańskim osadnictwo wczesnośredniowieczne reprezentują między innymi wyniki badań archeologicznych grodziska na Zawodziu, gdzie pod reliktami grodu z X-XII w. odsłonięto pogańskie cmentarzysko kurhanowe. Odkryty tam kurhan z VIII wieku był miejscem pochówku ciałopalnego, w trakcie którego oprócz skremowania ciała zmarłego spalano też wszystkie dary, a mężczyzn chowano wraz z uzbrojeniem i narzędziami kowalskimi. Znalezione w kurhanie na Zawodziu ozdoby z brązu świadczą, że osoba pochowana posiadała znaczną rangę. Ekspozycję zamyka makieta kaliskiego grodu oraz kamienna płyta z wizerunkiem krzyża, służąca wtórnie, przez kilkaset lat, jako stopień kościoła św. Wojciecha na Zawodziu, identyfikowana często jako płyta nagrobna Mieszka Starego, który według powstałej najprawdopodobniej w końcu XIII wieku „Kroniki wielkopolskiej” „umarł w Kaliszu Roku Pańskiego 1202 i pochowano go w założonym przez niego kościele św. Pawła, w grobowcu syna jego Mieszka”. Z tego samego okresu pochodzi też duży drewniany krzyż, okuty brązem i pozłacany, znaleziony przez archeologów w domniemanym grobie Mieszka Mieszkowica. Wystawiono tu też kopię złotej pateny z końca XII wieku, ufundowanej przez Mieszka Starego dla klasztoru cystersów w Lądzie nad Wartą (oryginał tego cennego romańskiego dzieła, wraz z gotyckim kielichem podarowanym przez Kazimierza Wielkiego, przechowywany jest w skarbcu kaliskiej kolegiaty Wniebowzięcia NMP).

Wystawę "Z dziejów Kalisza" rozpoczyna plansza pokazująca zmianę lokalizacji wczesnośredniowiecznego Kalisza - z okolic grodu na Zawodziu na teren lokacji miejskiej dokonaną przez księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, a dalej przedstawiono: "Miasto książęce i królewskie" (od lokacji w 1257 r. do II rozbioru Polski), "Pod obcym panowaniem" (czasy rozbiorów), "Lata międzywojenne" oraz "II wojna światowa".

ZOBACZ KOLEJNE OBIEKTY SZLAKU PIASTOWSKIEGO W KALISZU:

• Rezerwat Archeologiczny na Zawodziu
• Katedra pw. św. Mikołaja