Spacer w cieniu katedry
Pierwsza osada na wyspie utworzonej z naniesionego przez nurt rzeki Warty piasku powstała już w IX w. Na przełomie IX i X w. przekształciła się ona w obronny gród plemienia Polan dając początek Poznaniowi. W X wieku niewielki gródek plemienny został rozbudowany w silnie ufortyfikowaną warownię. Pierwszy gród składał się z dwóch części zajmujących niewielkie wzniesienia rozdzielone zabagnionym parowem. Po połowie X wieku gród został rozbudowany. Obwiedziona wałem część książęca (obecnie stoi tam kościół Najświętszej Marii Panny) miała wymiary około 80 x 100 m. Wzniesiono tu dwukondygnacyjny kamienny pałac władcy – palatium. Z pałacem połączona była kaplica grodowa, której fundację łączy się z Dąbrówką, żoną Mieszka I. W tej najstarszej świątyni chrześcijańskiej w Polsce sprawowano liturgię dla władcy i najbliższego otoczenia. Do części książęcej grodu przylegała część wschodnia, w której mieszkali członkowie dworu. Mieściła się tam także stacja misyjna biskupa Jordana (z wybudowaną później katedrą). Pod koniec X wieku wałami otoczono także przylegającą do części książęcej i katedralnej część północną (wzdłuż dzisiejszej ulicy ks. Ignacego Posadzego). Część południowa grodu obejmowała Zagórze (położone po drugiej stronie dzisiejszej ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego) – tutaj, w drewnianych chatach mieszkali ludzie, którzy świadczyli różne usługi na rzecz dworu książęcego. Najnowsze wykopaliska potwierdzają, że Poznań - wówczas jeszcze gród na Ostrowie Tumskim - był stołecznym grodem państwa piastowskiego. Tu w 968 r. powstało pierwsze polskie biskupstwo, a wraz z nim katedra, w której pochowano pierwszych władców Polski. Rolę warowni i jednego z najważniejszych grodów wczesnopiastowskiej Polski, Ostrów Tumski odgrywał do roku 1253, tj. do czasu lokacji miasta na lewym brzegu Warty. Odtąd wyspa katedralna stała się własnością biskupów poznańskich i dopiero na początku XIX w. włączono ją do Poznania. Chociaż w latach 60. XX wieku wyspę przecięto ruchliwą arterią komunikacyjną, to jej część północna - położona między Wartą a Cybiną - zachowała średniowieczny układ ulic. Spokojny charakter tej części miasta sprzyja spacerom i historycznej zadumie, a większość jej zabudowy stanowią obiekty zabytkowe.
W panoramie wyspy widzianej od strony Warty wyróżniają się dwa budynki z czerwonej cegły stojące przed katedrą; pierwszy z nich to psałteria. W dawnych wiekach, przez całą dobę dwunastu kapłanów odśpiewywało w katedrze Psałtarz Dawidowy. To właśnie dla nich - kolegium psałterzystów - biskup Jan Lubrański wzniósł psałterię. W południowym szczycie tego budynku uwagę zwracają blendy (ślepe okna) zamknięte łukami w kształcie oślego grzbietu, a uważny obserwator odnajdzie umieszczone w fasadzie płyty z herbem Godziemba biskupa Lubrańskiego. Stojący obok kościół Najświętszej Marii Panny in Summo wzniesiony został w połowie XV wieku, w miejscu dawnej kaplicy grodowej (stąd zwany jest in Summo, czyli na grodzie). Warto zwrócić uwagę na wysoki dwuspadowy dach, piękny szczyt zachodni oraz wykonany z profilowanych glazurowanych cegieł portal w ścianie południowej. Znajdująca się w pobliżu portalu tablica informuje o prowadzonych tu pracach wykopaliskowych i pokazuje położenie odkrytych fundamentów książęcego palatium oraz pierwszej kaplicy ufundowanej przez Dąbrówkę.
Po drugiej stronie ulicy znajduje się - wzniesiona na początku XVI wieku - kanonia „Fundi Godziemba”, której nazwa pochodzi od herbu fundatorów - Lubrańskich; na Ostrowie Tumskim znajduje się dziewięć zabytkowych kanonii i trzy dawne wikariaty. Zamieszkiwali w nich kanonicy, czyli duchowni tworzący tzw. kapitułę katedralną. Nieco dalej, przed gmachem dawnego probostwa katedralnego stoi Pomnik Jana Pawła II. Papież dwukrotnie gościł w Poznaniu (w 1983 i 1997 roku), a w czasie swego pierwszego pobytu powiedział:
Cieszę się, że mogę stanąć na tym miejscu, pośrodku najstarszej z ziem piastowskich, gdzie przed tysiącem z górą lat zaczęły się dzieje Narodu, Państwa i Kościoła.
Warto pamiętać o tych słowach nie tylko podczas zwiedzania Ostrowa Tumskiego.
Nieco dalej, przy ulicy ks. Posadzego, znajdują się kolejne wikariaty, wśród nich pochodzący z XVIII w. wikariat z dachem polskim krytym gontem oraz budynek, w którym mieści się Archiwum Archidiecezjalne. Ulica ks. Posadzego prowadzi po grzbiecie dawnego wału grodowego z X wieku, który wraz z fundamentami muru biskupa Jana Lubrańskiego prezentowany jest w Rezerwacie Archeologicznym Genius Loci. W pobliżu, w pochodzącym z XVI wieku, odrestaurowanym budynku Akademii Lubrańskiego ma swą siedzibę Muzeum Archidiecezjalne gromadzące zabytki sztuki sakralnej. Jedną z wielu zasług poznańskiego biskupa Jana Lubrańskiego było założenie w 1519 roku pierwszej w Poznaniu szkoły o charakterze szkoły wyższej. Była to jednocześnie pierwsza w Polsce nowoczesna uczelnia humanistyczna. Absolwentami Akademii, nazwanej imieniem założyciela, byli między innymi: poeta Klemens Janicki, lekarz Józef Struś oraz matematyk, astronom i filozof Jan Śniadecki. Przy Akademii znajduje się pomnik Jana Kochanowskiego, który (chociaż był osobą świecką) posiadał godność proboszcza tytularnego poznańskiej kapituły katedralnej. Za pomnikiem widoczny jest gmach seminarium Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej - jednego z nielicznych powstałych w Polsce męskich zgromadzeń zakonnych. Przed budynkiem znajduje się pomnik kardynała Augusta Hlonda, założyciela zgromadzenia.
Przez zachowany zachodni przyczółek Śluzy Katedralnej i kładkę przebiegającą nad rzeką Cybiną z Ostrowem Tumski jest połączony jest z Bramą Poznania - Interaktywnym Centrum Historii Ostrowa Tumskiego.
ZOBACZ KOLEJNE OBIEKTY SZLAKU PIASTOWSKIEGO W POZNANIU:
Galeria zdjęć
Lokalizacja
Zobacz także
Kategoria: