"Kaplica Polska" w kaliskiej katedrze

Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja w Kaliszu powstał z fundacji książęcej pary: Bolesława nazywanego Pobożnym i błogosławionej Jolanty. W 1303 r. Jakub Świnka wydał dekret w sprawie sporu między archidiakonem kolegiaty Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny a proboszczem parafii św. Mikołaja wyznaczając na piśmie zasięg obu parafii:

My Jakub Gnieźnieński, Arcybiskup w Gnieźnie (...) miasto Kalisz dzielimy w następujący sposób: połowę pozostawiając Maryi, a druga połowę z prawami, polami i winnicą znajdującą się poza tym miastem - dla kościoła świętego Mikołaja wyznaczamy, sam kościół ustanawiamy na przyszłość jako parafialny(...).

Warto tu dodać, że uroczysta konsekracja Jakuba Świnki jako arcybiskupa miała miejsce w kaliskim kościele franciszkanów pw. św. Stanisława Biskupa, ufundowanym także przez Bolesława Pobożnego i Jolantę w 1257 r.

Na mocy przywileju Kazimierza Wielkiego, od 1358 r. aż do XIX w. kościół należał do zakonu kanoników regularnych laterańskich reguły św. Augustyna. Jest to najważniejszy kościół w Kaliszu. W trakcie negocjowania dokumentów wieczystego pokoju z Zakonem, tzw. pokoju kaliskiego, w wyniku którego Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, a zakon zachował Pomorze Gdańskie, w kościele św. Mikołaja modlił się król Kazimierz Wielki. W 1357 r. kościół był miejscem obrad, zwołanego przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława, synodu prowincjonalnego biskupów polskich. Tu ochrzczony został poeta Adam Asnyk, a pisarka Maria Konopnicka zawarła związek małżeński. Gdy od 1992 r. miasto stało się siedzibą biskupstwa, kościół podniesiono do rangi katedry.

 Budowę kościoła murowanego rozpoczęto w XIII wieku. Kościół jest świątynią gotycką (obecne prezbiterium zbudowano po 1253 r., a część nawową w połowie XIV w.). Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, jej bryła zachowała jednak pierwotne cechy. Po pożarach w XVI i na początku XVII w., włoski architekt Albin Fontana - odbudował świątynię przyozdabiając ją elementami barokowymi. Albin Fontana, który pochodził ze znanego rodu architektów z okolic jeziora Como, poślubił Polkę, uzyskał miano Murator et civis (budowniczy i obywatel) i w ten sposób stał się obywatelem Kalisza. W 1806 r. Prusacy, na których terenie wskutek zaborów znalazł się Kalisz, pragnęli rozebrać podniszczony kościół. Nie zdążyli jednak tego uczynić, gdyż w tym czasie, wskutek ich klęski w wojnie z Francją, na apel gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego Polacy przejęli miasto, do którego wkroczyli żołnierze napoleońscy. Przebudowy z XIX i XX w. przywróciły kościołowi dawny styl. Widoczne są ostrołukowe portale gotyckie, a prezbiterium nakrywa zachowane sklepienie gwiaździste ozdobione dekoracjami stiukowymi w tzw. stylu lubelsko-kaliskim. Na początku XX w. wykonano polichromię i witraże przedstawiające m.in. św. Kingę, św. Kazimierza królewicza, św. Franciszka z Asyżu, św. Augustyna, św. Józefa oraz św. Tomasza z Akwinu. Z dawnej zakrystii i kapitularza powstała kaplica Matki Bożej Pocieszenia, zwana też "Polską" lub "Pod Orłami"). Witraże i polichromię w tej kaplicy wykonał Włodzimierz Tetmajer (malarz - Gospodarz z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego). Ściany kaplicy zdobią piastowskie orły i postacie polskich świętych i błogosławionych. Witraże przedstawiają m.in. Matkę Bożą Częstochowską oraz Matką Bożą Ostrobramską. Umieszczony w kaplicy obraz "Alegoria Umarłej Polski" i scena z księżną Jolantą i Bolesławem Pobożnym, wzbudziły wielki sprzeciw władz rosyjskiego zaborcy ze względu ich symbolikę i wymowę patriotyczną. Musiano je zamalować, ocalały jednak pod warstwą wapna i są podziwiane do dziś.

Mniej szczęścia miał jeden z najcenniejszych zabytków należących do wyposażenia kościoła - obraz z pracowni Petera Rubensa "Zdjęcie z krzyża". W 1621 r. Piotr Żeromski, starosta bydgoski, poseł króla Zygmunta III Wazy do Niderlandów, będąc w Antwerpii kupił i ofiarował go do głównego ołtarza kościoła. Podczas pożaru w 1973 r. obraz zaginął w tajemniczych okolicznościach. Jego kopia znajduje się w odtworzonym po pożarze barokowym ołtarzu. Przy ołtarzu podziwiać można wspaniałe stalle i tron biskupi z herbem Na dziedzińcu katedralnym znajduje się dawny konwent kanoników laterańskich, obecnie siedziba biskupa diecezjalnego - uważany za jeden z najstarszych budynków mieszkalnych w Kaliszu.

W KALISZU ZOBACZ JESZCZE:

• Rezerwat Archeologiczny na Zawodziu
• Muzeum Okręgowa Ziemi Kaliskiej

  ---