Franciszkanie z Inowrocławia

Historia założonego przez św. Franciszka z Asyżu zakonu franciszkanów ma w stolicy Kujaw bardzo długą tradycję. Konwent należący do prowincji czesko-polskiej był jednym z najstarszych i największych na ziemiach polskich (zaraz po wrocławskim i krakowskim).

Klasztor inowrocławski - nazywany "Cuiavia" - stanowił kustodię obejmującą klasztory Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza, i dopiero pod koniec XIII w. ustąpił w godności klasztorowi gnieźnieńskiemu. Zakonników sprowadził do Inowrocławia książę kujawski Kazimierz I (syn Konrada I Mazowieckiego, ojciec Władysława Łokietka) około 1237 r., przewidując dla franciszkanów pracę misyjną wśród pogańskich plemion Prusów, zwłaszcza wśród Jadźwingów oraz opiekę duszpasterską nad mieszkańcami miasta i regionu. Czasy panowania Kazimierza I były dla Kujaw nie tylko okresem ukształtowania ich odrębności dzielnicowej, ale też społecznego i ekonomicznego rozwoju całego księstwa - lokowano szereg miast i ufundowano kilka klasztorów. Klasztor w Inowrocławiu powstał w północno-wschodniej części miasta, w miejscu, gdzie dziś znajduje się plac Klasztorny.

Franciszkanie wywarli ogromny wpływ na mieszkańców i rozwój Inowrocławia; prowadząc bibliotekę i szkołę przyczynili się też do rozwoju oświaty. W klasztorze często zatrzymywali się goście księcia, tam też odbywało się wiele ważnych spotkań i pertraktacji politycznych. To tutaj odbyła się znaczna część procesów przeciw Krzyżakom, tutaj w 1243 r. doszło do układu księcia Kazimierza z mistrzem krzyżackim i książętami pomorskimi przeciwko Świętopełkowi, a w 1263 r. posłużono się nawet pieczęcią zakonną, by uwierzytelnić ugodę księcia z Krzyżakami. Kościół i klasztor były wielokrotnie palone: przez Świętopełka w 1239 r., przez Krzyżaków (1431) oraz w czasie „potopu szwedzkiego” (1656). W 1705 r. postawiono nowy murowany klasztor.

Obecność franciszkanów w Inowrocławiu trwała przez niemal sześć wieków; dekretem króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III z 1819 r. nastąpiła kasata zakonu: zakonników przeniesiono do Gniezna, bibliotekę i archiwum wywieziono w nieznane miejsce. Uratowane ołtarze, rzeźby i obrazy stanowią dziś część wyposażenia inowrocławskiego kościoła pw. Św. Mikołaja. Po kasacie zakonu budynek kościoła klasztornego pełnił funkcje gospodarcze, a po pożarze w 1872 r. mury kościoła i klasztoru ostatecznie zrównano z ziemią. W 2016 r., dzięki decyzji Prymasa Polski arcybiskupa Wojciecha Polaka, zakonnicy w brązowych habitach powrócili do Inowrocławia, do kościoła św. Krzyża, znajdującego się w bardzo bliskim sąsiedztwie historycznej lokalizacji klasztoru.

W latach 1967-2010 na terenie po dawnym klasztorze prowadzono archeologiczno-architektoniczne badania ratownicze. Pozwoliły one odkryć pozostałości kościoła - prezbiterium, nawy i przylegających do nich skrzydeł klasztoru. W oparciu o wyniki tych badań, a także o źródła ikonograficzne i historyczne oraz analizę podobnych zabytków z terenu Polski, dokonano wizualizacji zespołu kościelno-klasztornego z czasów największej jego świetności i wykonano makietę, która w 2012 r. stanęła na placu Klasztornym. Odlana z brązu makieta o wymiarach 230 cm (szerokość), 190 cm (długość) i 155 cm (wysokość) stoi na na postumencie z gotyckiej cegły przykrytym płytami z szarego marmuru. Najstarszym elementem założenia klasztornego było powstałe jeszcze w pierwszej połowie XIII w. prezbiterium kościoła, do której przylegała wzniesiona z cegieł w konstrukcji szachulcowej nawa. Na jej barokowym szczycie umieszczony jest herb franciszkanów (dwie skrzyżowane ręce: Chrystusa ze śladem po przebiciu gwoździem i św. Franciszka (w habicie) ze stygmatem na dłoni; pośrodku rąk umieszczony jest krzyż.) Do nawy przylegała renesansowa kaplica rodziny Włodków, a trzy skrzydła klasztoru zamykały prostokątny wirydarz. Odlana w brązie tabliczka przedstawia krótką historię klasztoru; z myślą o osobach niewidomych i niedowidzących wykonano dodatkowy opis w alfabecie Braille'a. W nocy makieta jest podświetlona.

W INOWROCŁAWIU ZOBACZ JESZCZE:

• Kościół farny pw. św. Mikołaja
• Pozostałości gotyckich murów obronnych
• Romański Kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny

  ---