Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego, jego niepełnoletni wówczas syn Leszek, mając poparcie możnowładców małopolskich, zasiadł na tronie krakowskim i panował z krótkimi przerwami aż do tragicznej śmierci. Rządy sprawował inaczej niż jego poprzednicy, starając się współpracować z pozostałymi książętami piastowskimi, którzy w większości uznawali jego władzę zwierzchnią. Tytułował się nawet „dux Poloniae”. W polityce zagranicznej kontynuował dzieło ojca na wschodzie, zajmowała go również sprawa chrystianizacji Prus. Podobno zobowiązał się wobec papieża do odbycia krucjaty do Ziemi Świętej, ale przeliczywszy koszty, zrezygnował. Anegdota głosi, że innym powodem rezygnacji był brak w Palestynie jego ulubionego trunku – piwa. Leszek podjął pierwszą próbę lokacji Krakowa, popierał rozwój osadnictwa i sprowadzanie górników. Wspierał również rozwój organizacji kościelnej nadając liczne immunitety. Zginął z rąk przeciwników politycznych – prawdopodobnie Władysława Odonica i Świętopełka pomorskiego – podczas zjazdu w Gąsawie w Wielkopolsce. Zaatakowany został w łaźni, skąd zdołał uciec na koniu, ale w pobliskim Marcinkowie najeźdźcy dopadli go i zabili. Jego śmierć zmieniła sytuację polityczną i przekreśliła realną szansę odbudowy królestwa polskiego.