Choć na łokieć wysoki...
Wieś Płowce leży na starym szlaku pomiędzy Brześciem Kujawskim a Radziejowem i większości Polaków kojarzy się z bitwą wojsk Władysława Łokietka z wojskami zakonu krzyżackiego. Przed laty dzieci uczyły się patriotycznego wiersza, w którym Włodzimierz Bełza pisał:
Oh! szablę jego dobrze poznały,
Pod wsią Płowcami Krzyżackie karki!
A choć na łokieć ledwo wysoki,
Łokietek duchem wzrósł pod obłoki.
Pole bitwy odwiedził Jan Długosz, który, w Rocznikach czyli Kronikach Sławnego Królestwa Polskiego, odnotował dla potomnych:
Gdy wieść o tym zwycięstwie gruchnęła w Krakowie i po innych miejscach królestwa polskiego,radość niezwykła ożywiła umysły, zasmucone poprzednio klęskami kraju i troskliwe o wypadek bitwy (...) Kupy kości ludzkich ogromne, które po dziś dzień jeszcze pod Płowcami widzieć się dają,świadczą o wielkości tej klęski.(...) Więcej jak czterdzieści tysięcy nieprzyjaciół zginęło, powiadają, w tej przygodzie; z Polaków tylko pięciuset. Władysław, król Polski, odznaczył się w niej niezwykłą i godną bohatera dzielnością.
Po bitwie biskup kujawski Maciej z Gołańczy pochował poległych i na miejscu bitwy postawił kaplicę, która stała się zaczątkiem parafii Płowce. Prawie pięćset lat później stanął na tym miejscu pomnik z kamienia z napisem: "R-u 1331 d. 27 Wrzes. za Władysława Łokietka, króla polsk. mieysce sławne zwycięstwem nad Krzyżakami odniesionem i pochowaniem rycerzów polskich wraz z 2000 Krzyżakami tu pod Płowcami poległych" zaprojektowanym przez Juliana Ursyna Niemcewicza, autora „Podróży historycznych...” , podczas których odwiedził również Płowce.
Pomnik został zniszczony w czasie I wojny światowej, a kopia pamiątkowej tablicy znajduje się obecnie w Muzeum Kujawskim we Włocławku. W 1961 roku, w sześćset trzydziestą rocznicę bitwy pod Płowcami, na niewielkim kopcu usypanym na polu bitwy wystawiono 22-metrowej wysokości pomnik wg projektu toruńskiego artysty Stefana Narębskiego; w tym samym roku powstał też pomnik na cmentarzu rycerstwa poległego w bitwie. Na tym cmentarzu można też oglądać kamień, w którego górnej części znajduje się duże wgłębieniem. Według miejscowej tradycji, po skończonej bitwie, w kamieniu wypełnionym wodą obmywał ręce i miecz Władysław Łokietek, jednak prawdopodobnie, kamień służył jako kropielnica lub chrzcielnica w nieistniejącym już drewnianym kościele.
Od kilkunastu już lat, z udziałem wielotysięcznej widowni, u stóp pomnika odbywa się widowisko historyczne - inscenizacja pamiętnej bitwy rycerzy Łokietka z Krzyżakami.
Dziś ocena bitwy pod Płowcami nie jest jednoznaczna, część historyków uznaje zwycięstwo wojsk Łokietka, inni za wygranych uważają wojska krzyżackie - pod względem strategicznym wynik bitwy można uznać zapewne jako nierozstrzygnięty. W powszechnym mniemaniu bitwa pod Płowcami przeszła jednak do historii jako pierwsze zwycięstwo nad potężnym zakonem krzyżackim. Wojska krzyżackie, które po spustoszeniu Wielkopolski, ziemi łęczyckiej i sieradzkiej od lipca toczyły boje z Polakami na Kujawach, we wrześniu dotarły w okolice Radziejowa. Bitwa pod Płowcami, leżącymi w odległości 10 km od Radziejowa, miała miejsce 27 września 1331 roku. Łokietek, mając do dyspozycji ok. 4-5 tysięcy zbrojnych starł się z armią zakonną liczącą około 7 tysięcy ludzi, którą dowodzili wielki marszałek Dietrich von Altenburg i komtur chełmiński Otto von Luterberg. Krzyżacy wcześniej zdobyli Radziejów, skąd zamierzali wyruszyć na Brześć Kujawski, stolicę tej części Kujaw. Siły krzyżackie podzielone zostały na trzy części, trzecią grupę stanowiła straż tylna i na nią trzykrotnie uderzyły wojska polskie. Około południa padła chorągiew krzyżacka z godłem wielkiego mistrza, co spowodowało panikę i zamieszanie wśród oddziałów krzyżackich. Polakom dało to zwycięstwo w boju. Do niewoli wzięto wielu braci zakonnych wraz z dowódcą. Krzyżakom udało się jednak zawiadomić przednie grupy swoich wojsk, które powróciły i zaatakowały odpoczywających po bitwie żołnierzy Łokietka. Wobec przewagi wojsk krzyżackich wojsko polskie poniosło duże straty i opuściło pole bitwy.
