GNIEWKOWO - Kościół pw. św. Mikołaja bpa i św. Konstancji

Świątynia w stolicy księstwa gniewkowskiego

Gniewkowo, położone między Inowrocławiem a Toruniem, należy do najstarszych miejscowości na Kujawach. Było niegdyś siedzibą księstwa, które pojawiło się na arenie dziejów w wyniku rozbicia dzielnicowego. Gród nabrał znaczenia po nadaniu mu praw miejskich za czasów panowania księcia inowrocławskiego Siemomysła, prawdopodobnie około 1268 roku. Po śmierci księcia i okresie współrządzenia przez jego trzech synów, następuje podział księstwa inowrocławskiego pomiędzy synów Siemomysła. Najmłodszy z nich - Kazimierz otrzymał władzę nad Gniewkowem, tytułował się księciem kujawskim i panem Gniewkowa. Głównymi grodami księstwa kujawskiego były: Gniewkowo, Szarlej i Złotoria. Kazimierz należał do sojuszników Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, z którymi był spokrewniony. Uczestniczył w walkach z Krzyżakami (podczas jego rządów Krzyżacy zajęli i przez kilka lat okupywali miasto), a w 1343 roku był jednym z gwarantów pokoju kaliskiego, dzięki któremu król Kazimierz Wielki odzyskał Kujawy i Ziemię Dobrzyńską. Sukcesorem Kazimierza został jego syn Władysław zwany Białym, ostatni przedstawiciel Piastów kujawskich, pretendent do korony polskiej. Dwór księcia urządzony był na wzór dworu królewskiego, a księstwo posiadało własny aparat urzędniczy. W 1377 roku, w wyniku układu zawartego z Ludwikiem Węgierskim książę Władysław Biały sprzedał księstwo gniewkowskie królowi, który oddał je - jako lenno - księciu Władysławowi Opolczykowi. Ważnym impulsem dla rozwoju miasta, były przywileje nadane przez Kazimierza Jagiellończyka; rozwój zahamowały dopiero wojny szwedzkie w XVII wieku. W wyniku rozbiorów Gniewkowo dostało się pod panowanie pruskie.

Zabytkiem pamiętającym burzliwe czasy księstwa gniewkowskiego jest gotycki kościół, którego historia związana jest ściśle z historią miasta. Pierwsza wzmianka o gniewkowskim kościele - wówczas drewnianej kaplicy, należącej do kościoła pw. Piotra Apostoła w Kruszwicy pochodzi 1185 roku. Zbudowany z cegły kościół powstał znacznie później. Budowę świątyni przypisuje się księciu kujawskiemu Kazimierzowi Konradowicowi (synowi Konrada Mazowieckiego, panującemu w latach 1239-1257), a jej wezwanie upamiętnia św. Konstancję - na cześć żony Kazimierza (matki Leszka Czarnego i Siemomysła inowrocławskiego), która nosiła to samo imię. Wyraźnie czytelne są dwie fazy budowy kościoła: wczesnogotycka jest wschodnia część prezbiterium; w drugiej, późnogotyckiej fazie budowy przedłużono prezbiterium oraz dobudowano nawę i dwie narożne kruchty. Po wojnie północnej, w XVIII wieku kościół przebudowano, dobudowując barokową, zwieńczoną hełmem wieżę oraz wieżyczkę na sygnaturkę. Sklepienie świątyni, pokryte polichromią z czasu odbudowy po II wojnie światowej, która przedstawia wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, tajemnice różańcowe oraz wizerunki polskich świętych. Pochodzący z XVII i XVIII wieku wystrój kościoła jest barokowy i rokokowy. W centrum ołtarza głównego znajduje się grupa Ukrzyżowania, po bokach rzeźby przedstawiające św. Nepomucena oraz św. Mikołaja - patrona kościoła. Współpatron świątyni - św. Konstancja przedstawiona jest w tryptyku ołtarza bocznego w towarzystwie św. Barbary; w bocznych skrzydłach przedstawiono towarzyszki św. Konstancji: święte Urszulę i Katarzynę, męczenniczki z Kolonii z przełomu III i IV wieku.

W 2018 roku Gniewkowo obchodzić będzie 750 nadania praw miejskich. Położone na Szlaku Piastowskim miasto warto odwiedzić nie tylko z okazji cyklicznych Jarmarków Gniewkowskich czy Dni Księstwa Gniewkowskiego.